زندگی نامه عمان سامانی + لیست آثار

عمان سامانی │ صد نویسنده برتر جهان

تاریخ نویسندگی ، فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است. در پس هر فراز و فرود این دشت ، نام هایی نهفته است که هر کدام برگی از هویت و شناسنامه ی نویسندگی در سر تا سر جهان را رقم زنده اند .

مطالعه ی تاریخ زندگانی آنان و سیری در احوالات و آثار آنها ، نمایی هر چند کوتاه و گذرا ، اما عمیق و قابل تامل به ما هدیه می کند .

در دل هر یک از کلمات آنان ، گنجینه ای از رازها و معانی نهفته  است و در پیاپی سطور پربار آنان ، رازهایی برای نویسندگان .

قصد ما همگام شدن و سفر به زمانه و زندگی آنان است تا با ذهن و زبان آنان بیش از پیش آشنا شویم و از این هم صحبتی ها خوشه ای چند پی توشه ی نویسندگی خود برداریم .

در این برهه از زمان، دفتر زندگانی ” عمان سامانی ” ، شاعر پارسی و خالق اثر جاودانه” گنجینهالاسرار ” را ورق میزنیم به امید آنکه برگی چند به یادگار نصیب دوستداران خود کند .

 عمان سامانی کیست ؟ مروروی بر زندگی نامه عمان سامانی

برای پاسخ به این سوال که عمان سامانی کیست باید گفت  : میرزا نورالله  ملقب به «تاج الشعراء» و متخلص به «عمان» از شعرای ایرانی است که در حوزه ی شعر آیینی فعالیت های گسترده ای داشته اس و او را به عنوان یکی از شاعران پرآوازهٔ آیینی می شناسند که انقلابی در حوزه ی شعر آینیی نه تنها در ایران بلکه در جهان خلق کرده است .

این شاعر بزرگ  در نیمهٔ دوم سدهٔ ۱۳ و اوایل سدهٔ ۱۴ هجری شهرتی کسب می کند و آنچه روایت می کنند و از زندگی او می گویند این مدرک و سند را به دست ما میدهد که او به سال ۱۲۵۸ در سامان چشم به جهان گشوده است .

در باب گذشتگان و نیاکان او  می توان چنین گفت که همه از دری‌سرایان، پارسی‌گویان و آذری‌سرایان عصر خود شمارده می شوند و در این حوزه می توان این شاعر بزرگ  را دارای گنجینه ای دانست که از همان دوران کودکی بسیار بر روی او تاثیر گذارده اند .

پدرش میرزا عبدالله متخلص به «ذره» مؤلف «جامع‌الانساب» و جدش میرزا عبدالواهاب سامانی متخلص به «قطره» و عمویش میرزا لطف‌الله متخلص به «دریا» همگی از شاعران عهد ناصری بوده‌اند و در زمانه ی خویش بار فرهنگی ادبیات سرزمین خود را به دوش می کشیده اند. میرزا نورالله همانند بسیاری از نیاکان خود در سلک تصوّف و عرفان بوده و در زمره ارادتمندان سعادت‌علی‌شاه اصفهانی و جانشین وی ملا سلطان محمّد گنابادی (سلطان‌علی‌شاه) از قطب‌های سلسله صوفیّه نعمت‌اللهیه بود .

از آثار عای شاعر عارف می‌توان از گنجینه الاسرار، مخزن الدرّر، معراج نامه و دیوان اشعار نام برد. در این میان، مثنوی «گنجینهالاسرار» را یکی از جالب‌ترین آثار وی  دربارهٔ عرفان عاشورا بر شمرده اند. در این مثنوی نسبتاً کوتاه، نکته‌های ظریفی از عشق و عرفان با بیانی هنرمندانه و گرم به میان آمده است .

اشعار عمان سامانی در مورد عشق ، عرفان و عاشورا

هر شاعری سبکی منحصر به فرد به خود دارد با این حال از شعرای بزرگ زمان خود و یا قبل از خود نیز تأثیراتی را گرفته است . به طور مثال ما افراد زیادی را دیده ایم که از سبک نیما یوشیج  یا سهراب سپهری استفاده می کنند و اشعار خود را در قالب شعر نو می سرایند، به همین ترتیب عمان هم همین گونه بوده است . به طور مثال او توجه ویژه ای به سبک عراقی و مولانا و سعدی داشته است و از اشعار آن ها تأثیر می گرفته است.

شباهت های فراوانی بین اشعار او اشعار مولانا وجود دارد و شاید این موضوع به خاطر این بوده است که این شاعر یکی از عرفای زمان خود بوده است و همان گونه که می دانید مولانا نیز یکی از بزرگ ترین عارفان جهان است که نامش جاودانه است و چراغ راهی است برای پیروان طریقتی که بعد از او به دنیا می آیند وارد وادی عرفان می شوند.

به همین خاطر است که وقتی شروع به خواندن اشعار عمان می کنیم از همان ابتدا حس می کنیم در حال خواندن مثنوی معنوی هستیم زیرا با خواندن اولین ابیات او یاد شعر معروف مولانا می افتیم که می گوید، بشنو از نی چون حکایت می کند  /  از جدایی ها شکایت می کند و… این در حالی است که عمان این گونه شعر خود را آغاز می کند :کیست این پنهان مرا در جان و تن /   کز زبان کم همی گوید سخن و… .

علاوه بر این تأثیر اشعار شاعر بزرگ سعدی علیه‌الرحمه را نیز می توان در آثار او مشاهده کرد و این موضوع امری بسیار طبیعی است زیرا هر فردی که شعری را می سراید باید قالبی داشته باشد و این قالب چگونه به وجود می آید؟ پاسخ ساده است از افرادی که این سبک ها را به وجود آورده اند. این موضوع برای همگان صادق است به طور مثال مهارت استاد و شاگرد را در نظر بگیرید. استاد فوت و فن کار را به شاگرد خود یاد می دهد و شاگرد در نهایت علاوه بر مهارت هایی که استادش به او آموخته است ، مهارت و استعداد خود را نیز وارد گود می کند و نتیجه این می شود که شاگرد گاهی از استاد خود نیز بهتر کار می کند.

بنابراین این موضوع باعث شده است که این شاعر بزرگ با بهره گیری از آموزه های عرفانی اشعارعارفانه ، عاشقانه  و بسیار روح نوازی را در باب حادثه کربلا بسراید و نام خود را در بین شاعران بزرگ ایرانی جاودانه سازد. حال بیایید از یک زاویه دیگر به سوال عمان سامانی کیست پاسخ دهیم:

عمان را باید اولین شاعری نام برد که اشعار کربلایی را از قالب سوگ درآورد و در قالب حماسی آمیخته به عشق و روشنگری بیان کرد. گنجینه الاسرار که نسخه کامل آن به اهتمام حمید یعقوبی سامانی به چاپ رسیده است، با این مطلع آغاز می‌شود :

کیست این پنهان مرا در جان و تن 

کز زبان من همی گوید سخن

این که گوید از لب من راز کیست؟ 

بنگرید این صاحب آواز کیست؟

در من اینسان خودنمایی می‌کند

  ادعای آشنایی می‌کند

اگر می خواهید از زندگی شاعر عمان سامانی اطلاعاتی بصری داشته باشید باید بگوییم که بر اساس کتاب گنجینه الاسرار  نمایش‌نامه‌ای نوشته شده، متن این نمایش توسط محسن معینی از این کتاب اقتباس گردیده است .

نمایش بر فرس تندرو به تهیه‌کنندگی نگین میرحسنی و کارگردانی محسن معینی در مرکز همایش‌های برج میلاد به اجرا در آمده است و اقبال بی نظیری هم داشته است .

شاعر عمان سامانی در اواخر عمر به سامان بازگشت و سعی کرد زندگی خود را در سامان با آرامش خاطری به پایان برساند  و  در همین مدت اقامتش نیز آثار ارزنده‌ای از خود بر جا گذاشت و به رشته ی تحریر در آورد. و به سال ۱۳۲۲ ه. قمری در سن ۶۴ سالگی در زادگاهش دیده بر جهان بربست .

نقل است که جنازه عمان را در مسجد جامع سامان دفن کردند و بعدها بر اساس وصیت او به نجف منتقل و در وادی‌السلام به خاک سپرده اند.

آثار شاعر عمان سامانی

• گنجینه الاسرار
• مخزن الدرّر
• معراج نامه
• دیوان اشعار

مروری بر آثار و اندیشه ها عمان سامانی

یکی از دسته بندی های شعر ایرانی ، دسته بندی شعر آیینی است. این دسته بندی از شعر شاعران بسیار بزرگی را به خود دیده است و عزیزان بسیاری در این حوزه به ادبیات ایران کمک کرده اند. اما از میان آنان چند نام بسیار خوش درخشیده اند و توانسته اند با توجه به ظرفیت های موجود در این دسته بندی شعری بسیار خلاقانه به شعر سرایی بپردازند .

یکی از این افراد کسی نیست جز عمان سامانی. اگر بخواهیم او را یک شاعر کهن بدانیم و از او بعنوان یک شاعر سنتی یاد کنیم ، به سختی اشتباه کرده ایم. چرا که اگر شما به اشعار این شاعر بزرگ  سری بزنید و شعرهای او را بخوانید ، به این درک می رسید که گویی او دیروز در همین حوالی محل زندگی شما شعر گفته است .

از این رو می توان گفت که شعرهای او بسیار لطیف و روان است و هر سطح سوادی و هر فردی با هر دیدگاهی از هر عصری می تواند شعرهای او ر ا درک کند. در واقع می توان این چنین کفت که شعرهای او ، به هیچ وجه من الوجوه با آنچه که دیگر شاعران این حوزه به آن پرداخته اند ، یکسان نیست و تشابهی ندارد . بلکه شما باید تنها به این نکته توجه کنید که زاویه ی دید او به شعرهایش چیست تا بتوانید بسیار راحت تر از آنچه که فکرش را می کنید به خوانش شعرهای او بپردازید .

در واقع وقتی شما بدانید که او چه چیزی را مد نظر قرار داده است و از چه منظری می خواهد به آن مسئله نگاه کند ، بسیار راحت شعرهای او را درک می کنید ، چرا که شعرهای او به هیچ وجه ساختار سختی ندارند و این یکی از ویژگی های ماندگاری شعر اوست. در واقع می توان این چنین گفت که در شعر آییینی آنچه که بیش از همه باید مورد اهمیت قرار گیرد ، زیبایی شناسی شعر نیست ، بلکه ارتباطات مردمی شعر است. اگر شعر نتواند با مردم ارتباط برقرار کند ، در دسته بندی آیینی دچار شکست می شود. این شکست باعث می شود که شعر مدت زمان زیادی در دیوان های شعر آیینی دوام نیاورد و خود به خود توسط خود مردم و سپس توسط مولف ها از گردونه ماندگاری در ادبیات حذف شود .

اما در اسعار این شاعر بزرگ شما به جرئت این نکته را می بیند که آنچه که برای او مهم بوده است روان بودن شعر است. او واژگان سخت ندارد. او وزن و عروضی سخت ندارد و بسیار راحت تر از آنچه که حتی تصورش را بکنید ، فکر می کند و می نویسد. این ها همه در کنار هم ساختار شاعری را برای شما فراهم می کند که شما می توانید از شعرهای او بسیار لذت ببرید .

اما از سمت دیگر باید به این نکته هم شااره کرد که درست است که ما گفیم که او کسی است که در اولویت شعر سرایی او سادگی معنا پیدا می کند اما باید به این نکته هم اشاره کیم که عمان سامانی شاعری است که بسیار هم به زیبایی شناسی شعر اهمیت می دهد و آن را می ستاید. شما اگر به شعرهای او نگاه کنید ، به وضوح این امر را می بینید که او شعرهایش را نقاشی می کند و این تابلوهای نقاشی است که او در قالب کلمات به زبان آورده است و بر روی صفحه ی سپید کاغذ آن ها را نقش داده است. ترکیب کلماتی که او به کار می برد یکی از شاهکارهای ادبیات ایرانی است .

همچنین بسیاری از فرم های تشبیه ، تصویر سازی و جان بخشی های او را می توان به عنوان یک کلاس درس از آن ها بهره برد و آن ها را در زمره ی تشبیهات انسان های بزرگ در ادبیات ، چون حافظ به شمار آورد. پس می توان جایگاه بسیار والایی برای شاعر عمان سامانی قائل شد به این دلیل که او هم ساده شعر می گوید و هم شاعرانه شعر می گوید و این دو را اگر کنار هم بگذاریم می توانیم بگوییم که نیمی از راه موفقیت در حوزه ی شاعری را پشت سر گذاشته ایم .

از این روست که ما اصلا بخشی به نام زندگینامه نویسندگان در سایت داریم . به این دلیل که وقتی شما هر کدام از این نکات را می شنوید و به آن ها عمل می کنید ، قادر به آن خواهید بود که از آن ها به مثابه یک کلاس درس استفاده کنید و ما بارها و بارها به این نکته اشاره کرده ایم که یکی از ویژگی های ادبیات پارسی و فرهنگ ایران زمین این است که شما می توانید بدون  پرداخت هیچ هزینه ای و تنها با خواندن متون نظم و نثر ادبیات پارسی ، یک نویسنده بزرگ شوید و یا اینکه شاعری را تجربه کنید و یا حداقل امر اینکه در ادبیات و فرهنگ صاحب نظر شوید .

این ها همگی هدف گذاری های کوچک در مسیر رسیدن به آن هدف والای ما یعنی رشد و پروش انسان هایی است که لیاقتشان مطالعات بالا ، اشتن یک جلد کتاب و … است. اما برای تکمیل کردن پنجاه درصد دیگر شاعرانگی موفق ، شما نیاز به این دارید که معنا و مفهوم شعرهایتان را نو کنید. از این رو اگر بخواهیم این مسئله را به عمان سامانی تعمیم دهیم باید به این نکته اشاره کنیم که وقتی که شما به اشعار او به دید مفهوم نگاه می کنید ، ناگهان با دریایی از معانی و مفاهیم روبرو می شود که هزاران ماهی در در دهان ، در آن زندگی می کنند .

شعرهای این شاعر و روایت های ناب او از کربلا ، در شما چنان اثری ایجاد می کند که گویی فرهاد تیشه به دست گرفته است و کوه های بی احساسی را در شما می شکند تا که ردی و جویی از احساس در شما جاری شود. او یکی از بزرگترین شاعرانی است که در باب کربلا شعر گفته است و عاشقی را به کربلا هدیه داده است و این ماجرای عشقی که او روایت می کند کاملا خواندنی است و می تواند به تنهایی تمام پرده های حجاب موجود را از بین ببرد و شما انسانی دیگر بسازد .

اگر می خواهید یک حال دیگر را تجربه کنید و از همه مهم تر اینکه به یک نور درونی و یک آگاهی درونی نسبت به عشق در کربلا برسید و امام حسین را از زاویه ی دید دیگری نگاه کنید ، عمان سامانی را بی تردید بخوانید چرا که او همان راه اصلی و اساسی را به شما نشان خواهد داد. در ادامه بخشی از کارهای او را با هم مطالعه می کنیم :

لاجرم آن شاهد صبح ازل

پادشاه دلبران، عز و جل

چون جمال بی مثال خود نمود

ناظران را عقل و دل از کف ربود

پس شراب عشقشان در جام ریخت

هر یکی را در خور، اندر کام ریخت

باده‌شان اندر رگ و پی جا گرفت

عشقشان درجان و دل، مأوا گرفت

جلوه‌ی معشوق، شورانگیز شد

خنجر عاشق کشی، خونریز شد

پس براه امتحان شد، رهسپار

خواست تا پیدا کند آلات کار

بانگ برزد فرقه‌ی ناکام را

بی نصیبان نخستین جام را

کای ز جام اولینتان اجتناب

جام دیگر هست ما را پر شراب

ظلم می‌ریزد ازین لبریز جام

ساقیش جام شقاوت کرده نام

مستی آن، عشرت و عیش و سرور

نشئه‌ی آن نخوت و ناز و غرور

هردو، می، لیکن مخالف در خواص

هر یکی را نشأه‌یی ممتاز و خاص

آن یکی مشحون تسلیم و رضا

آن یکی مملو ز آسیب و قضا

کیست، کو زین جام گردد جرعه نوش؟

پند ساقی را کشد چون در بگوش؟

پرده پیش چشم حق بینان شود

آلت قتاله‌ی اینان شود

ظلمتی گردد، بپوشد نور را

فوق روز آرد شب دیجور را

برکشد بر قتلشان، شمشیر تیز

جسمشان را سازد از کین ریز ریز

تلخ سازد آب شیرینشان بکام

روز روشنشان کند تاریک چشم

گردد از تأثیر این فرخ شراب

از جلال و جاه و منصب، کامیاب

لیکن آخر، نارسوزان جای اوست

دوزخ آتشفشان، مأوای اوست

سوالات متداول در خصوص زندگینامه عمان سامانی

۱- عمان سامانی کیست ؟

میرزا نورالله عمان سامانی ملقب به «تاج الشعراء» و متخلص به «عمان» از شعرای ایرانی است که به سال ۱۲۵۸ در سامان چشم به جهان گشوده است .

۲- آثار عمان سامانی را نام ببرید ؟

• گنجینه الاسرار
• مخزن الدرّر
• معراج نامه
• دیوان اشعار

شاید این مطالب رو هم در حوزه نویسندگی دوست داشته باشید

آموزش نویسندگی
صد رمان برتر جهان
تبلیغ نویسی
نامه عاشقانه
دریافت شابک
انشانویسی
خاطره نویسی
قصه کودکانه
چاپ کتاب