زندگینامه ی صباحی بیدگلی + لیست آثار |محمدرضا تیموری

صباحی بیدگلی │ صد نویسنده برتر جهان

تاریخ نویسندگی ، فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است . در پس هر فراز و فرود این دشت ، نام هایی نهفته است که هر کدام برگی از هویت و شناسنامه ی نویسندگی در سر تا سر جهان را رقم زنده اند .

مطالعه ی تاریخ زندگانی آنان و سیری در احوالات و آثار آنها ، نمایی هر چند کوتاه و گذرا ، اما عمیق و قابل تامل به ما هدیه می کند . در دل هر یک از کلمات آنان ، گنجینه ای از رازها و معانی نهفته است و در پیاپی سطور پربار آنان ، رازهایی برای نویسندگان .

قصد ما همگام شدن و سفر به زمانه و زندگی آنان است تا با ذهن و زبان آنان بیش از پیش آشنا شویم و از این همصحبتی ها خوشه ای چند پی توشه ی نویسندگی خود برداریم.در این برهه از زمان، دفتر زندگانی ” صباحی بیدگلی ” ، نویسنده ی پارسی و صاحب دیوان ” دیوان صباحی” را ورق میزنیم به امید آنکه برگی چند به یادگار نصیب دوستداران خود کند.

سلیمان صباحی که یکی از شاعران آران و بیدگل شهرستان کاشان از توابع استان اصفهان است ترکیب بندی بی نظیر دارد که می توان آن را هم رده با اشعار محتشم کاشانی دانست با این وجود کسی مثل او نتوانسته است ترجیح بندی بعد  از محتشم چنین اشعاری را بسراید .

ترکیب بندهای این شاعر بزرگ چنان زیبا و دل‌نشین است که هر خواننده ای را غرق در لذت می کند زیرا او به صورت ماهرانه ای از صور خیال و عناصر ادبی بهره برده است و با برجسته کردن هنجارهای اجتماعی و با برجسته سازی کلمات سروده های خود را معماری کرده است که علاوه بر تأثیر کلام خواننده را نیز جذب کند.

این شاعر که با شگردهای ادبی آشنایی کامل داشته توانسته آثاری را خلق کند که تأثیری دوچندان داشته باشد با این حال این شاعر اشعار زیادی را در باب حادثه کربلا و امام حسین سروده است . با این وجود این شاعر با استفاده از تشبیهات، کنایه ها و استعاره ها توانسته اشعاری درخور بسراید و از این عناصر به گونه ای ماهرانه و یا بهتر است بگوییم روان‌شناسانه در اشعار خود استفاده کرده است.

با این حال شاید افراد عادی این شاعر بزرگ را نشناسند به همین خاطر وظیفه خود می دانیم تا هر چه در توان داریم در این راه کوشش می کنیم تا افرادی مانند سلیمان صباحی را معرفی کنیم.

زندگی نامه صباحی بیدگلی

صباحی بیدگلی از شاعران بزرگ و نامی سده ۱۲ خورشیدی و هم دوره زندیه و از پیشگامان سبک بازگشت ادبی برشمرده می شود. وی در علم نجوم، ریاضیات، ادبیات فارسی فیزیک و عربی متبحر بود. سلیمان صباحی بیدگلی، فرزند ملا عبدالهادی، متخلص به صباحی متولد شهر آران و بیدگل است. هیچ‌یک از منابع معتبر از سال تولد، کیفیت زندگی، خانواده، مکان و میزان تحصیلات و استادان او مستندی نیامده است. در دیوان او نیز پاسخی بر این پرسش‌ها یافت نمی گردد .

چنین برداشت می شود که وی سخت دل‌بسته زادگاهش بوده و به جز سفرهایی که به قم، اصفهان، شیراز و حجاز داشته، بیشتر سالهای عمرش را در زادگاهش گذرانده ‌است.و در زمان آقا محمد قلی خان به دلیل اشعار در خصوص شاهان زندیه مورد غضب و تنفر او بود لذا در زمان فتحعلی شاه با وساطت قاضی ملاعلی آرانی از شاگردان ملااحمد نراقی که برای بحث با ملاهای یهودی به تهران رفته بود؛ در دربار قاجار حاضر شد صباحی با آذر بیگدلی و هاتف اصفهانی معاشر و مصاحب بود و در غزل‌سرایی نیز مانند آن‌ها از سبک عراقی بهر می جست و در این زمینه آثاری از خود باقی گذاشته‌است .

شهرت این شاعر بیشتر در زمینهٔ مرثیه‌سرایی خاصه، یافتن ماده تاریخ‌های مناسب و ممتاز است. در دیوان او مقدار زیادی ماده تاریخ در هر موضوع و مطلبی یافت می گردد؛ گاه در تاریخ فوت اشخاص و گاه در بنای مسجد یا عمارت نوبنیاد و گاهی برای جشن‌ها و عروسی‌های معاصرین خود ماده تاریخ‌های برجسته‌ای یافته‌است .

این شاعر بزرگ، قصاید مفصلی نیز به همان شیوهٔ عراقی، دربارهٔ پیامبر اکرم و خاندان وی سروده است. ترکیب‌بند او مرثیه‌ای با چهارده بند است که به اقتضای محتشم کاشانی برای حسین بن علی به رشته نظم درآورده و از بهترین اشعار او محسوب می گردد .

فتحعلی خان صبای کاشانی استاد بزرگ دورهٔ قاجاریه، از شاگردان و دست‌پروردگان این شاعر بزرگ بود و قصایدی در مراتب سخنرانی و فضایل او سروده‌است.غزل صباحی بیدگلی که روی سنگ مزار او نقش شده‌است چنین است :

مکش به خون پر و بالم که من هرآنچه پریدم

به غیر گوشهٔ بامت نشیمنی نگزیدم

هزار دانه فشاندند و رامشان نشدم من

هزار سنگ به بالم زدی و من نپریدم

ندیدم آنکه توانم به او گریختن از تو

که بود دام تو گسترده هر طرف که دویدم

نظارهٔ گل و گشت چمن به مرغ چمن خوش

که من به دام فتادم، چو زآشیانه پریدم

سزد اگر نفروشم غم تو را به دو عالم

که نقد عمر ز کف دادم و غم تو خریدم

مرا به جرم چه کردی برون ز گلشن کویت؟

بری ز نخل تو خوردم؟ گلی ز شاخ تو چیدم؟

وطن به بیدگل اما کسی ندیده صباحی

به دست، دستهٔ گل، یا به فرق، سایهٔ بیدم

عمر وی بیش از هفتاد سال بوده و وفات او در سال ۱۲۱۳ ه‍.ق حادث گردیده است. مقبره این شاعر در امامزاده حسین شهر آران و بیدگل است و به تازگی توسط هیئت امنای مردمی بازسازی و با گنبدی که یادآور معماری دوران زندیه است، توسط مجید ستاری طراحی شده‌است.

آثار صباحی بیدگلی

مروری بر آثار و اندیشه ها صباحی بیدگلی

یکی از وجوه تازه پدیدار شده اما ریشه دار در تاریخ ادبیات ایران بخصوص غزلسرایی ایران ، شعر آئینی یا همان ادبیات آئینی است. در واقع بسیاری از شاعران ایران زمین ، به دلیل ارادت بساری که به بسیاری از ائمه ی اطهار و یا شخصیت های مذهبی و حتی کشوری داشته اند اشعاری را سروده اند که در وصف وقایع و یا شخصیت های این مرز و بوم می باشد .

یکی از این وجوه که بسیار هم ارزنده است ، مسئله وصف و یا شرح حال ائمه اطهار است. در واقع بسیاری از شاعران آئینی ما بر این نکته تمرکز دارند که در باب ائمه ی اطهار شعر بسرایند. بسیاری از ان ها از رشادت های حضرت امام رضا و یا حضرت علی گفته اند و بسیاری دیگر که سهم عظیمی را هم شامل می شوند از امام حسین نوشته اند .

از این رو می توان این چنین گفت که هر کدام از وجوه اشعار توانسته است بخشی از ستون های شعر ایرانی را شامل شود. اما اگر بخواهیم بهاین شاعر بزرگ برسیم و بخواهیم جایگاه او را در شعر فارسی بگوییم ، باید به این امر اشاره کنیم که تمامی مقدمه چینی های فوق را از آن جهت صورت دادیم که شما را با این مسئله آشنا کنیم که صباحی بیدگلی خود یکی از شاعران آئینی ما است. صباحی بیدگلی به جد یکی از کسانی است که می توان از او بعنوان یکی از بنیاد های اساسی برای شعر آیینی نام برد چرا که بیش از دو سوم آثار او را شعرهای آییینی تشکیل میدهند و هر کدام از این شعرها نیز در نوع خود بیانگر مطالب مختلفی هستند که عمدتا مسئله ی امام خسین و واقعه ی کربلا را در بر می گیرند. آنچه که می توان از اشعاراو استخراج کرد و از آن بعنوان یک دغدغه در زمینه ی ادبیات وی یاد کرد ، ذکر این نکته است که وی عاشق و شوریده ی امام حسین است و البته دیدگاه بسیار والایی نیز به امام حسین و حرکت او دارد .

او علاوه بر اینکه شعر آیینی می سراید ، بسیار هم آزاد اندیش است. در واقع یکی از خلل هایی که در شعر آیینی ما وجود دارد ذکر این نکته است که اما اکثرا با این ایراد مواجه هستیم که افراد نمی توانند میان شعر خودشان و تفکر والای خودشان ارتباط برقرار کنند و همیشه یک نگاه سنتی در باب شعر ایینی در میان شاعران ما وجود دارد که خصوصا در عصر جدید باعث فراری دادن بسیاری از مخاطبان شده است .

اما این شاعر جز معدود کسانی است که تفکر آیینی خودش را با مدرنیته و همچنین پولاریسم ادبی ، در هم آمیخته است و نتایجی را حاصل کرده است که این نتایج نشان از تفکر ارزشمند و همچنین روشنفکرانه ی او دارد. او امام حسین را شخصیتی بسیار فداکار می داند و بجای مظلومیت او بسیار به رشادت او در زمینه ی رسیدن به آرمان های اسلام می شناسد. او از امام حسین یک عاشق می سازد و این عاشقی را در شعرهایش نمایان می کند و به این نکته بسیار اشاره دارد که شعر اگر در وصف امام حسین باشد باید بسیار شوریده حال و عاشقی باشد چرا که خود امام حسین نیز در راه عشق به خداوند این کار را کرد .

این دیدگاه او نه تنها یک دیدگاه کلی در باب شخصیت ها بلکه المان به المان پیش کشیده شده و در هر کدام از عناصر واقعه ی کربلا نیز ما اثری از این نوع دیدگاه ارزنده ی وی می بینیم ، در واقع یکی از برترین دیدگاه های او ین است که برای رسیدن به سعادت جاودانه باید پیکار کرد و این ارزش زندگی انسان است که پیکار با باطل کند و همچنین در راه خدا تشنگی را به جان بخرد و گشنگی به جان بکشد تا که مستانه به دیدار خداوند برود .

شخصیت او بسیار بسیار شخصیت ارزنده ای در شعر آیینی است و می توان از او بعنوان یکی از ستون های اساسی در شعر فارسی یاد کرد. در ادامه نیز سعی کرده ایم که یکی از بهترین شعر های او را برایتان بیاوریم تا شما نیز با او و دیدگاه او در باب شعر ایینی آشنا شوید. همچنین خالی از لطف نیست اگر بگوییم که بسیاری از اشعاراو نیز اشعار عاشقانه ی ایرانی است. در واقع دیدگاه او آنچنان با عرفان ایرانی در هم آمیخته است که جز طعم و عطر شعر عاشقانه ی عرفانی از این دست غزل های او نمی توان شنید .

چون راهشان به معرکه‌ی کربلا فتاد

گردون به فکر وقعه‌ی روز جزا فتاد

اجزای چرخِ منتظَم از یک‌دگر گسیخت

اعضای خاکِ مُتّصل از هم جدا فتاد

تابان به‌نیزه رفت، سر سروران ز پیش

جمّازه‌های پردگیان از قفا فتاد

از تندباد حادثه دیدند هر طرف

سروی به سر درآمد و نخلی ز پا فتاد

مانده به هر طرف نگران، چشم حسرتی

در جست‌وجوی کشته‌ی خود، تا کجا فتاد

ناگه نگاه پردگی حجله‌ی بتول

بر پاره‌ی تن علی مرتضی فتاد

بی‌خود کشید، ناله‌ی «هذا اَخی» چنان

کز ناله‌اش به گنبد گردون، صدا فتاد

سوالات متداول در خصوص زندگینامه صباحی بیدگلی

۱- صباحی بیدگلی کیست ؟

صباحی بیدگلی از شاعران بزرگ و نامی سده ۱۲ خورشیدی و هم دوره زندیه و از پیشگامان سبک بازگشت ادبی برشمرده می شود .

۲- تخصص صباحی بیدگلی در چیست ؟

وی در علم نجوم، ریاضیات، ادبیات فارسی فیزیک و عربی متبحر بود .

شاید این مطالب رو هم در حوزه نویسندگی دوست داشته باشید

آموزش نویسندگی
صد رمان برتر جهان
تبلیغ نویسی
نامه عاشقانه
دریافت شابک
انشانویسی
خاطره نویسی
قصه کودکانه
چاپ کتاب