احتمال قطع دسترسی روسیه به سوئیفت و بازتاب آن بر تجارت با کشورهای عربی

شفقنا- تهدیدات درخصوص قطع دسترسی روسیه به سوئیفت به عنوان بخشی از تحریم‌های اعمالی علیه مسکو به خاطر حمله به اوکراین افزایش یافته اما این اقدام همچنان به عنوان «واپسین گزینه» مطرح است زیرا حذف مسکو از سوئیفت به شدت به بانک‌های روسیه آسیب خواهد رساند همچنین اقتصاد کشورهای واردکننده از روسیه ( به خصوص نفت و گاز) را تحت الشعاع قرار خواهد داد و منجر به بروز اختلال شدید در تجارت بین الملل خواهد شد و کار را برای وام‌دهندگان اروپایی به روسیه برای استرداد اموال خود دشوار خواهد کرد.

به گزارش سرویس ترجمه شفقنا به نقل از العربی الجدید، داده‌ها و اطلاعات بانک تسویه بین المللی(BIS) نشان می‌دهد که وام‌دهندگان اروپایی بیشترین ضرر را از حذف روسیه از سوئیفت متحمل خواهند شد چرا که 11 هزار نهاد مالی در 200 کشور از سوئیفت استفاده می کنند و بانک‌های ایتالیایی و فرانسوی 25 میلیارد دلار و بانک‌های اتریش 17.5 میلیارد دلار در روسیه سرمایه‌گذاری کرده اند.

در این میان، برخی کشورهای عربی نیز که طی سال‌های اخیر شاهد افزایش مبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری با روسیه بودند با نگرانی مساله حذف مسکو از سوئیفت را دنبال می‌کنند.

سوئیفت چیست؟

سوئیفت(SWIFT) مخفف «انجمن ارتباطات مالی بین بانکی در جهان» است. یک سیستم پیام‌رسان امن است که پرداخت‌های بین‌المللی تسهیل می‌کند و و به بانک‌ها این امکان را می‌دهد که حجم بالایی از تراکنش‌ها را خیلی سریع پردازش کنند.

سوئیفت در حاضر از سوی بیش از یازده‌هزار بانک و موسسه مالی در بیش از ۲۰۰ کشور جهان استفاده می‌شود و به ستون فقرات مبادلات مالی بین‌المللی تبدیل شده است. طبق بررسی صورت گرفته در سال ۲۰۲۰، روزانه به طور متوسط حدود ۳۸ میلیون پیام از طریق پلتفرم سوئیفت ارسال شده و سالانه هزاران میلیارد یورو با استفاده از این سیستم منتقل می‌شود.

این سیستم با مشارکت ۲۳۹ بانک از ۱۵ کشور جهان در سال ۱۹۷۳ و با هدف مدیریت کارآمد دریافت و پرداخت‌های بین المللی پایه‌گذاری و مقر اصلی آن بلژیک تعیین شد.

دسترسی به سوئیفت چقدر برای روسیه حائز اهمیت است؟

مسدود کردن دسترسی روسیه به شبکه جهانی سوئیفت، دسترسی حدود ۳۰۰ بانک و موسسه مالی روسیه را که فعلا از سوئیفت استفاده می‌کنند به بازارهای مالی در سرتاسر جهان دشوارتر می‌شود و توانایی آنها برای انجام تراکنش‌های مالی بین‌المللی محدود می‌شود. چنان که واردکنندگان، صادرکنندگان و بانک‌های درگیر مبادلات تجاری، پولی و مالی با روسیه باید به فکر یافتن راه‌های جدیدی برای انتقال دستورالعمل‌های پرداخت باشند.

در نتیجه، واردات و صادرات کالا، تامین مالی از بازار جهانی و سرمایه‌گذاری در خارج از کشور برای شرکت‌های روسی و افراد دارای حساب بانکی در این کشور دشوار می‌شود.

از زمانی که پیشنهاد قطع سوئیفت در پی یورش نظامی روسیه به کریمه در سال ۲۰۱۴ مطرح شد، مسکو یک سیستم پیام‌رسان بین بانکی به نام SPFS طراحی و راه‌اندازی کرد.

تعداد پیام‌های ارسال شده از طریق SPFS در سال ۲۰۲۰ به حدود ۲ میلیون یا یک پنجم ترافیک داخلی بانک‌های روسیه رسید و طبق اعلام بانک مرکزی این کشور تا سال ۲۰۲۳، این میزان ۳۰ درصد افزایش خواهد یافت. با این حال، سیستم SPFS هنوز کاملا فراگیر نشده و به طور حتم قطع سوئیفت برای اقتصاد روسیه هزینه خواهد داشت.

بر همین اساس، برخی کارشناسان معتقدند که برجسته کردن اهمیت دسترسی به سوئیفت گاهی اوقات بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد چرا که قطع دسترسی به آن مبادلات پولی و بانکی کشورهای تحت تحریم سوئیفت را به صفر نمی‌رساند. همچنین به باور آنها استفاده مستمر از ابزار تحریم سوئیفت موجب تلاش بیشتر کشورها برای یافتن راه‌های جایگزین و در مورد روسیه می‌تواند منجر به برقراری روابط قوی‌تر اقتصادی با چین و توسعه استفاده از ارز دیجیتال یا رمزارز در مبادلات جهانی شود.

تاثیرات متفاوت

دکتر «سمیر سعیفان»، تحلیلگر و پژوهشگر اقتصادی به العربی الجدید گفت: من لغو دسترسی روسیه به سوئیفت را بعید می دانم زیرا این امر به مثابه اعلام جنگ فراگیر علیه روسیه است و بیشتر به قطع جریان برق از شرکت‌های تولیدی شبیه است.

سعیفان افزود: حذف روسیه از سوئیفت تعاملات بانکی میان روسیه و کشورهای دیگر به به معاملات نقدی تبدیل خواهد کرد حتی اگر مسکو تلاش کند از طریق رابطه خود با چین یا دیگر کشورها آن را تلافی کند.

وی گفت: اصولا معتقدم که واشنگتن و کشورهای اروپایی دست به چنین اقدامی نخواهند زد زیرا روسیه در صورت تحریم به خط دریایی اینترنت به عنوان ستون فقرات اقتصاد کشورها ضربه خواهد زد، با این وجود، رئیس جمهوری ایالات متحده همچنان تاکید کرده که استفاده از حذف روسیه از شبکه جهانی سوئیفت همچنان به عنوان یک گزینه مطرح است و بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا، از استفاده از این گزینه استقبال کرده ولی با توجه به مخالفت صریح برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا و نیز فشار شرکت‌های آمریکایی به دولت این کشور بعید به نظر می‌رسد که استفاده از این گزینه فعلا در دستور کار کشورهای غربی قرار گیرد مگر این که روسیه دست به استفاده سیاسی از گاز بزند و یا دامنه حمله نظامی خود را به خارج از خاک اوکراین بکشد.

اما در صورت رسیدن به این مرحله، روابط روسیه با کشورهای عربی به خصوص الجزایر، مصر و امارات تحت تاثیر قرار خواهد گرفت، حجم مبادلات میان مسکو و همه کشورهای عربی کمتر از 18 میلیارد دلار است، این در حالی است که حجم سرمایه‌گذاری روسیه در کشورهای کمتر از 50 میلیارد دلار و حجم کشورهای عربی در روسیه کمتر از 6 میلیارد دلار است.

عملا شمار شرکت‌های روسی فعال در بازار مصر 470 شرکت و حجم سرمایه‌گذاری آنها در این کشور بیش از 8 میلیارد دلار است، حجم مبادلات تجاری دو کشور نیز بیش از 5 میلیارد دلار است.

در سوریه نیز، فعالیت‌های روسیه برای اکتشاف نفت و گاز در دریا و خشکی و نیز استخراج فسفات در معدن خنیفیس در شرق حمص تحت تاثیر قرار خواهد گرفت، مسکو همچنین در بندر لاذقیه سرمایه گذاری کرده و چندین شرکت دولتی روس در آنجا حضور دارند اما عملا روابط پولی بزرگی میان دو کشور وجود ندارد.

از سوی دیگر، پرفسور لبنانی و متخصص امور مالی و اقتصادی مارون خاطر به العربی الجدید گفت: در سایه بعید بودن مداخله مستقیم اروپا در بحران روسیه و اوکراین، گزینه تحریم‌های مالی به عنوان جایگزین مداخله نظامی مطرح است و در این چارچوب، تهدید به قطع ارتباط روسیه با سوئیفت یکی از مهم‌ترین و شدیدترین این تحریم‌ها بر اقتصاد روسیه خواهد بود.

خاطر افرود: این تصمیم در صورت اروپایی‌ها بر سر آن، پیامدهای اقتصادی پررنگی بر شرکای اقتصادی روسیه خواهد داشت، کشورهای اروپایی وابستگی شدیدی به گاز روسیه (40 درصد) و نفت روسیه (30 درصد) دارند.

وی درباره پیامدهای قطع ارتباط روسیه با سوئیفت بر کشورهای عربی گفت: این امر به پایان یافتن بخش بزرگ معاملات بین المللی با روسیه منجر خواهد شد و عملا این اقدام تاثیرات اساسی بر امنیت غذایی خواهد نهاد زیرا روسیه منبع اساسی منبع غذایی صادراتی به منطقه عربی از طریث دریای سیاه به شمار می رود.

خاطر اظهار داشت: پیامدهای این امر بر لبنان محدود خواهد بود زیرا اقتصاد تقریبا فروپاشیده این کشور قادر به واردات نیست و همچنین منابع وارداتی آن متعدد است.

عراق و الجزایر

«عبدالرحمن مبتول»، کارشناس اقتصادی و مشاور دولت الجزایر اظهار داشت: اخراج روسه از سوئیفت تاثیر متفاوتی بر کشورهای عربی برجای خواهد گذاشت اما کشورهایی نظیر الجزایر، سوریه و حتی مصر به دلیل روابط اقتصادی و نظامی با مسکو بیشترین تاثیر را خواهند پذیرفت اما انتظار دارم این امر موقتی خواهد بود، اگر به وضعیت ایران نگاه کنیم می بینیم که این کشور در سال 2012 میلادی به هنگام تعلیق فعالیت در سوئیفت بخشی از مبادلات مالی خود را از دست داد اما بعدها راهکارهای مالی و بانکی پیدا کرد، گمان می کنم مسکو متحدانی دارد که به این کشور اجازه خواهند داد تا نظام بانکی دیگری برای به جای سوئیفت ایجاد کند.

این کارشناس مالی الجزایری افزود: اخراح روسیه از سوئیفت یقینا به ضرر الجزایر تمام خواهد شد زیرا روسیه از شرکای تجاری و نظامی مهم این کشور به شمار می رود.

وی گفت: روسیه پس از فرانسه و الجزایر تامین کننده اصلی گندم الجزایر محسوب می شود مسکو همچنین بزرگترین صادرکننده تسلیحات و جنگنده و صنایع سنگین نظیر آهن به الجزایر است، ما درباره حواله‌های مالی حدود 4 میلیارد دلاری صحبت می کنیم که نه به صورت نقدی بلکه از طریق بانک ها صورت می گیرد و نظام سوئیفت سریع‌تر و مورد استفاده میان کشورهاست لذا یقینا در صورت اخراج مسکو از سوئیفت، این کشور بیشترین ضرر را خواهد کرد اما پیامدهای این اقدام دامن الجزایر را هم قرار گرفت.

این نگرانی‌ها در عراق هم مطرح است، «احمد الوکیل»، کارشناس اقتصادی و مالی عراقی به العربی الجدید گفت: عراق احتمالا با همان مشکلی مواجه خواهد شد که ایران با تحریم‌های مالی ترامپ رو به رو شد به طوری که پس از مخالفت ایران با تعامل با دینار عراق یا یورو، بغداد نتوانست قراردادهای گازی و واردات مختلف را با دلار پرداخت کند.

الوکیل افزود: آخرین قرارداد تسلیحاتی بزرگ میان عراق و روسیه به ارزش تقریبی 4 میلیارد دلار بود و در صورت تحریم مسکو، دو کشور ناچار به مذاکره درباره راهکارهای دیگر تعامل مالی خواهد شد.

اما «محمد الحمدانی»، مشاور مالی سابق بازار سرمایه بغداد به العربی الجدید گفت: پیش‌بینی می کنم به عراق معافیت از تحریم‌ها همانند موارد پیشین در قبال ایران داده شود اما تحریم روسیه تاثیر قابل توجهی بر شرکت‌های نفت روس که در عراق فعال هستند، خواهد گذاشت.

تونس و مراکش

از سوی دیگر، «سلیم بسباس»، وزیر دارایی پیشین تونس گفت: احتمال قطع ارتباط روسیه از سوئیفت تاثیر مستقیمی بر تونس نخواهد گذاشت زیرا تعاملات دو کشور بسیار ضعیف است و تراز تجاری دو کشور به سمت روسیه متمایل است.

بسباس افزود: کارگران تونسی فعال در سیوه نقشی در حواله‌های مالی به کشور ندارند و عملیات تجاری میان دو کشور می تواند از طرق دیگری غیر از سوئیفت انجام شود.

9 شرکت روسی حدود 20.7 میلیون دینار در تونس سرمایه گذاری کرده اند که در بخش‌های صنعت دارویی، کشاورزی و مشاوره اقتصادی حدود 780 شغل ایجاد کرده اند.

«عبدالکریم معزوز»، عضو انجمن صراف‌های مراکش هم تاکید کرد: تاثیر سوئیفت بر حواله‌های مالی در مراکش پررنگ نخواهد بود اما بر تعاملات مالی و صادرات مراکش به روسیه به خصوص مرکبات تاثیرگذار خواهد بود.

این خبر را در العربی الجدید ببینید.